بانکها برای ماندن در رقابت، دیگر فقط به سیستمهای مالی قوی نیاز ندارند؛ آنچه امروز تفاوت میسازد، داشتن یک زیرساخت فناورانه چابک، هماهنگ و قابل اتکاست. هلدینگ فناوری و نوآوری صاد، بازوی اجرایی بانک صادرات ایران در بانکداری دیجیتال، با تمرکز بر همین ضرورت، زیستبومی از هشت شرکت تخصصی ایجاد کرده که هرکدام بخشی از بار تحول دیجیتال را به دوش میکشند.
برای بررسی تحولات مدیریتی در حوزهی فناوری اطلاعات در خانوادهی هلدینگ صاد، در حاشیه هفدهمین نمایشگاه بینالمللی صنعت مالی تهران، نت صاد گفتوگوی جذابی را با علی فلاح، مدیر امور فناوری و امنیت اطلاعات این هلدینگ انجام داده است.
فلاح در این گفتگو، ضمن تشریح تلاشهای صورت گرفته در راستای شکلدهی و ارتقای زیستبوم فناورانه در بدنه صاد و صادرات، دربارهی ماموریتهای این واحد، دغدغههای امنیتی، چالشهای منابع انسانی و آینده تولید دانش در دل مجموعه سخن گفت و تشریح کرد که چگونه فناوری در خدمت تحول واقعی قرار میگیرد.
شکلدهی به زیستبوم فناورانه؛ مسیر صاد برای خودکفایی دیجیتال بانکی
در جهانی که فناوری با شتابی بیسابقه در حال تحول است، عقبماندن از موج نوآوری، معادل واگذاری میدان رقابت است. هلدینگ فناوری و نوآوری صاد با درک این واقعیت، ماموریتی فراتر از یک مجموعه پشتیبان برای بانک صادرات بر عهده گرفته است. هدف، صرفاً تامین زیرساخت یا ارائه خدمات آیتی نیست؛ بلکه ساخت یک زیستبوم یکپارچه فناوری است که بتواند بهصورت مستقل، چابک و مستمر، نیازهای بانک را پاسخ دهد و حتی از سطح انتظارات فراتر رود.
ایجاد چنین زیستبومی، پاسخی است به سه ضرورت استراتژیک: نخست، سرعت بالای تغییرات تکنولوژیک که ایجاب میکند بانکها بهصورت مستمر فرآیندهای خود را بهروزرسانی کنند؛ دوم، گسترش رقابت در صنعت مالی که هرگونه تعلل را به کاهش سهم بازار منتهی میکند؛ و سوم، نیاز چابکسازی فرآیندها از طریق کاهش وابستگی به بازیگران بیرونی. هلدینگ صاد با تجمیع ظرفیتهای فناورانه شرکتهای تابعه خود، تلاش میکند این سه هدف را بهصورت همزمان محقق کند.
اکوسیستم هلدینگ متشکل از هشت شرکت تخصصی در حوزههای مختلف فناوری اطلاعات است. توسعه فناوری خوارزمی یا مفاخر که در بازار بورس و سرمایه فعال است، طیفی گستردهای از خدمات سختافزاری و نرمافزاری را پوشش میدهد. دادهپردازی خوارزمی سامانههای ستادی بانک را توسعه و نگهداری میکند. گسترش انفورماتیک ایران به موضوع آموزش نیروی انسانی میپردازد و فناوری و راهحلهای هوشمند سپهر، توسعه اپلیکیشن سپینو و دیگر نرمافزارهای بانکداری دیجیتال را بر عهده دارد. شرکت پیشگامان فناوریهای نوین صاد نیز در حوزه BNPL و توسعه کالسنتر فعالیت میکند و شرکت مدیریت و راهبری زیرساخت صاد ماموریت ایجاد بسترهای امن و پایدار برای بانک و سایر شرکتهای تابعه را برعهده دارد. همچنین شرکت داده و هوش مصنوعی الگوریتم ما با تمرکز بر هوش مصنوعی، نقش پیشروی فناورانه را ایفا میکند و شرکت پرداخت الکترونیک سپهر با ارایه درگاههای پرداخت و اپلیکیشنهای متنوع، یکی از شناخته شدهترین PSPهای کشور محسوب میشود.
اما در قلب این شبکه پیچیده، یک نکته کلیدی وجود دارد: همه این شرکتها، برای تحقق ماموریتهای خود، به زیرساختی امن، پایدار و منعطف نیاز دارند. اینجاست که نقش واحد فناوری اطلاعات هلدینگ صاد برجسته میشود؛ واحدی که ضمن هدایت راهبردی فناوری در سطح کلان، باید بستر لازم برای اجرای بیوقفه این خدمات را نیز فراهم کند.
درک این هماهنگی ساختاری، در تشکیل «کارگروه فناوری اطلاعات» با مجوز رسمی مدیرعامل محترم هلدینگ، جلوهای عینی یافته است. این کارگروه با هدف همافزایی منابع، اشتراک دانش فنی، و یکپارچهسازی ظرفیتهای زیرمجموعهها ایجاد شده تا بهرهوری در سطح کل سازمان افزایش یابد. مسیری که از یک تفکر شروع میشود: خودکفایی فناورانه، نه یک شعار، بلکه ضرورتی برای بقا و رشد در بازار پرشتاب امروز است.
امنیت، ستون اعتماد دیجیتال؛ بازتعریف سیاستهای فناورانه بر بستر استانداردهای جهانی
در جهان امروز، امنیت اطلاعات صرفاً یک موضوع فنی نیست؛ بنیان اعتماد مشتری، سنگبنای بقای برند، و اهرم رقابت در بازارهای دیجیتال است. هرگونه اخلال در این حوزه، نهفقط یک نقص عملیاتی، بلکه ضربهای به اعتبار یک سازمان در ذهن کاربران محسوب میشود. بر همین مبنا، واحد فناوری اطلاعات در هلدینگ صاد، موضوع امنیت را بهمثابه یک راهبرد کلان تعریف کرده و نه بهعنوان یک پروژه مقطعی. در واقع امنیت از نظر صاد بهعنوان فرآیندی مداوم و ساختاریافته در دستور کار قرار گرفته است.
نقطه شروع این رویکرد، طراحی و استقرار سیاستهای امنیتی بر پایه استانداردهای بینالمللی و چارچوبهای شناختهشدهای نظیر IMS و Cobit بوده است؛ چارچوبهایی که علاوه بر پوشش الزامات فنی، بر مدیریت ریسک، کنترل دسترسی، و پایداری سرویسها در شرایط خاص نیز نظارت دارد. این سیاستها در قالب ابلاغیههای رسمی به شرکتهای تابعه ارسال شده و همزمان با تدوین الزامات، مکانیزمهای نظارت، ارزیابی و بهبود مستمر نیز در سطح هلدینگ فعال شده است.
نقش کلیدی واحد IT هلدینگ، ضمن تدوین و ابلاغ سیاستها، شکلگیری یک فضای همافزا میان شرکتها را نیز شامل میشود؛ فضایی که در آن، امنیت مسئولیت مشترک همه اجزای سازمان را بر عهده دارد. از طراحی معماری سامانهها تا پیادهسازی مسیرهای ارتباطی، از ارزیابی آسیبپذیریها تا مدیریت رخدادهای امنیتی، همه و همه تحت چارچوبی مشخص پیش میروند که هدف نهایی آن، ساختن یک لایه محافظتکننده مستحکم و هوشمندانه در برابر تهدیدات در حال گسترش است.
امنیت دیجیتال در هلدینگ صاد، نه یک دیواره دفاعی ایستا، بلکه یک سامانه زنده و در حال تکامل است؛ سیستمی که با هر تهدید، هوشمندتر میشود و با هر چالش، مقاومتر. این همان نقطهای است که فناوری، به ابزار حفظ اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی بدل میشود.
حفظ سرمایه انسانی در تنگنای منابع؛ دغدغهای فراتر از بودجه
مدیریت منابع انسانی در حوزه فناوری اطلاعات، بهویژه در مقیاس یک هلدینگ فناور، همواره یکی از پرچالشترین موضوعات است. نیروی متخصص در این حوزه، علاوه بر اینکه کمیاب و پرتقاضاست، هزینهبر نیز تلقی میشود. ساختارهای دستمزدی معمول، بهویژه در سازمانهایی که با محدودیتهای بخشنامهای یا ملاحظات بالادستی مواجهاند، اغلب امکان رقابت با بخش خصوصی یا استارتاپهای پرشتاب را فراهم نمیکند. این مسئله، جذب و نگهداشت نیروهای توانمند را دشوارتر از گذشته کرده است.
در چنین شرایطی، تکیه صرف بر سیاستهای جبرانی مالی نمیتواند پاسخگوی چالش موجود باشد. نیاز است از مسیرهایی چون ایجاد فضای رشد، مشارکت در پروژههای معنادار، امکان تعامل بینشرکتی، و همچنین ارتقای جایگاه فنی و حرفهای افراد، انگیزهای پایدار برای ماندگاری ایجاد شود. توجه به کیفیت محیط کار، سبک ارتباط مدیران با کارشناسان، و تعریف مسیر روشن پیشرفت شغلی، همه بخشی از راهحلهایی هستند که میتوانند فشارهای مالی را تا حدی تعدیل کنند.
در عین حال، پیگیریهای ساختاری نیز برای بازنگری در مدلهای جبران خدمات در حال انجام است. تعامل با بانک صادرات و ارائه مستندات روشن از اهمیت نیروی انسانی متخصص، از جمله اقداماتی است که با هدف بازکردن فضا برای تصمیمگیریهای حمایتی انجام شده است. چراکه اگر قرار باشد تحول دیجیتال در مقیاس بانک صادرات محقق شود، بدون سرمایه انسانی توانمند و باانگیزه، این هدف صرفاً در حد شعار باقی خواهد ماند.
از مصرفگرایی تا تولید دانش؛ آغاز یک مسیر بومیسازی در فناوری
یکی از پرسشهای مهم در مسیر تحول دیجیتال، این است که آیا سازمانها صرفاً مصرفکنندهی فناوریهای خارجی باقی میمانند یا میتوانند به نقطهای از بلوغ برسند که خود به تولیدکننده دانش و محصول تبدیل شوند. این دغدغه، بهویژه در هلدینگ صاد که ذاتاً با هویت فناورانه تعریف شده، اهمیتی مضاعف دارد.
تصور رایج این است که برای مواجهه با نیازهای پیچیده فناورانه، باید به دنبال خرید محصولات آماده از بازارهای جهانی بود. اما تجربههای اخیر در شرکتهای زیرمجموعه صاد نشان دادهاند که ظرفیتهای درونی قابلتوجهی در حوزه توسعه دانش و فناوری وجود دارد. در برخی حوزهها مانند هوش مصنوعی، حتی فراتر از مدیریت عملیات جاری، پروژههایی در حال اجراست که جنبههای تحقیق و توسعه را نیز پوشش میدهند. این ظرفیت، نه بر پایه شعار، بلکه با تکیه بر نیروی انسانی جوان و متخصصی شکل گرفته که در دل شرکتهای تابعه مشغول فعالیت هستند.
نگاه مدیریتی حاکم بر هلدینگ نیز بر این باور استوار است که نیازی به اختراع دوباره چرخ نیست، اما آنجا که میتوان مزیتی رقابتی خلق کرد یا دانش بومی را شکل داد، باید جسارت ورود داشت. بهویژه در حوزههایی چون امنیت سایبری، تحلیل داده و هوش مصنوعی، وابستگی صرف به خارج نه منطقی است و نه پایدار. همکاری با دانشگاهها، حمایت از طرحهای نوآورانه و تخصیص منابع به پروژههای تحقیقمحور، بخشی از اقداماتی است که در مسیر تبدیل صاد به یک هلدینگ تولیدکننده فناوری دنبال میشود.
این روند بهتدریج بستری برای شکلگیری یک سرمایه دانشی درونزا فراهم میکند؛ سرمایهای که پاسخگوی نیازهای داخلی است و ظرفیت ارائه به خارج از مجموعه را نیز در خود دارد. رسیدن به چنین جایگاهی نیازمند تداوم حمایتهای مدیریتی، اعتماد به تیمهای تخصصی و طراحی پروژههایی است که تنها به رفع نیازهای جاری محدود نباشند و مسیر توسعه بلندمدت فناوری را نیز ترسیم کنند.