بانک‌ها با یک چالش بزرگ در حوزه نوآوری روبرو هستند. رهبران مالی، به‌رغم مواجهه با فشار فزاینده برای تحول دیجیتال، به دلیل سیستم‌های بانکداری متمرکز (Core Banking) قدیمی و غیرقابل تغییر، مقاومت فرهنگی ریشه‌دار در برابر ریسک و فرآیندهای پیچیده و طولانی تدارکات، با چالش‌های زیادی در مسیر پیاده‌سازی این تحول مواجه‌اند.
نتیجه این چالش‌های متعدد کاملاً واقعی است. طبق یک گزارش اخیر از SaaScada (یک موتور بانکداری متمرکز نسل جدید مبتنی بر داده)، ۸۰٪ از رهبران بانکداری بریتانیا اذعان می‌کنند که موانع نوآوری، کسب‌وکار آن‌ها را در ابعاد وسیعی از جمله جذب و حفظ استعداد، مزیت رقابتی و از دست دادن سهم از درآمد مشتری تحت تأثیر قرار داده است.
تحقیق SaaScada، که ۱۵۰ رهبر نوآوری در بانکداری بریتانیا را پوشش می‌دهد، گستردگی این مشکل را نشان می‌دهد. این تحقیق تصریح می‌کند که با وجود تمایل به نوآوری و همگام شدن با صنعت (بیش از دو سوم از پاسخ‌دهندگان می‌گویند فشار برای تحول و راه‌اندازی محصولات جدید در سال گذشته افزایش یافته است)، بانک‌ها به‌ویژه در مورد مهاجرت سیستم‌های بانکداری متمرکز و آزمایش محصولات جدید، در وضعیت دشواری قرار دارند.
نلسون ووتن، مدیرعامل و هم‌بنیانگذار SaaScada بر این باور است که این‌ها چالش‌های جدیدی نیستند؛ بلکه آن‌ها در قلب دلیلی قرار دارند که او و استیو راوند، هم‌بنیانگذار، این کسب‌وکار را راه‌اندازی کردند.
او می‌گوید: «ما احساس کردیم که معماری یا ارائه خدمات بانکداری متمرکز، مناسب و کاربردی نیست. بانک‌ها معمولاً ماه‌ها برای ارائه محصولات و خدمات جدید به مشتریان فعلی یا جدید صرف می‌کنند و این خوب نیست؛ در بخشی مانند امور مالی، ماه‌ها به اندازه یک عمر است. ما در دنیایی که به سرعت در حال تغییر است زندگی می‌کنیم، جایی که سازمان‌ها نیاز دارند به سرعت و به طور موثر به شرایط متغیر اطرافشان پاسخ دهند. انجام این کار با استفاده از فناوری‌های قدیمی و داشتن یک طرز فکر محتاط در برابر تغییر آن، تقریباً غیرممکن است.»
بانکداری متمرکز به عنوان یک مانع
طبق SaaScada، ۶۲٪ از رهبران می‌گویند که نرم‌افزار بانکداری متمرکز (فناوری‌ها و پلتفرم‌های بنیادی که عملیات ضروری از مدیریت حساب و تراکنش‌ها تا داده‌های مشتری را مدیریت می‌کنند) مانعی برای توانایی آن‌ها در نوآوری است.
نلسون می‌گوید: «بانک‌ها حجم عظیمی از نرم‌افزار دارند. مشتریان بخشی از آن را در بانکداری موبایلی یا آنلاین می‌بینند، اما حجم زیادی از فناوری در لایه‌های زیرین قرار دارد. در زیر سطح، شما سیستم‌های CRM برای سوابق مشتری، مدیریت اسناد، فرآیندهای شناسایی مشتری و مبارزه با پولشویی و موارد دیگر را خواهید داشت. زیر این‌ها، لایه‌های متعددی از جمله نرم‌افزار تصمیم‌گیری ریسک و اعتبارسنجی برای فرآیندهای اعطای اعتبار، یک موتور محصول که به طور موثر همه محصولات را به مشتریان بانک ارائه می‌دهد، دفترکل‌ها و ابزارهای یکپارچه‌ساز با سیستم‌های پرداخت محلی، و سپس یکپارچه‌سازی‌های دیگری که به فعالیت‌ها بستگی دارند – معمولاً مواردی برای پرداخت‌های بین‌المللی، پردازش کارت یا صرافی‌هایی که دارایی‌های دیگر را به سیستم بانکداری متمرکز می‌آورند، وجود دارد.»
سه مانع برای نوآوری در بانکداری:
- تأخیر در آزمایش و سرکوب آزمایش‌گری: ۸۲٪ مدیران بانکی خواهان یک راه ایمن و مقرون به صرفه برای آزمایش محصولات هستند.
- موانع اداری و فرهنگ ریسک‌پذیر: ۷۱٪ مدیران بانکی معتقدند که نوآوری غیرممکن است وقتی فرهنگ ریسک‌پذیر و بوروکراسی جلوی آزمایش‌گری را می‌گیرد.
- فناوری محدودکننده بانکداری متمرکز: ۶۵٪ مدیران بانکی تصریح می‌کنند که فناوری بانکداری متمرکز منسوخ‌شده آن‌ها، یک مانع رقابتی بزرگ است.
نلسون تاکید می‌کند، پیچیدگی و گستره این فناوری منجر به دو مشکل اصلی می‌شود. «اولین مشکل مربوط به گزارش‌دهی است. معمولاً شش تا هشت هفته طول می‌کشد تا داده‌ها از سیستم‌های اصلی خارج شوند تا گزارش‌هایی تولید شود که مبنای تصمیم‌گیری و نوآوری هستند. این به این معنی است که عملاً یک ماه از واقعیت عقب هستید. بانک‌ها ذاتاً در برابر ریسک محتاط هستند، که نوآوری را کند می‌کند، اما در نهایت مشکل اصلی، فناوری زیرساختی است.»
او می‌گوید: «زمانی که گزارش خود را دریافت می‌کنید، یک مشکل را شناسایی کرده و نیاز به تغییراتی در سیستم بانکداری متمرکز دارید، انجام آن می‌تواند تا نه ماه طول بکشد تا زمانی که با فروشنده نرم‌افزار اصلی هماهنگی کنید، سپس تغییر را اعمال و آزمایش کنید. بانک‌ها نیازمند شرکت‌های فین‌تکی هستند که قادرند یک محیط چابک‌تر برای اتخاذ این نوع تصمیمات را برای بانک‌ها فراهم آورند.»
نوآوری و ریسک
معماری نرم‌افزار بانکداری متمرکز، آزمایش را دست‌وپاگیر و کند می‌کند، به طوری که بانک‌ها با توانایی محدود برای آزمایش، محیط‌های پیچیده Sandbox و فرآیندهای پرهزینه RFP روبرو هستند. تحقیق SaaScada نشان می‌دهد که ۶۳٪ از تغییرات به دلیل هزینه و ریسک نگران هستند، در حالی که ۸۲٪ خواهان یک راه ایمن‌تر و کارآمدتر برای آزمایش و تست محصولات هستند.
نلسون می‌گوید که نرم‌افزار بانکداری متمرکز موجود، از یک مدل معماری «سیلویی» استفاده می‌کند که در آن هر محصول مجموعه کد مخصوص به خود را دارد. «این ممکن است منطقی به نظر برسد. اما چالش این است که شما یک پشته نرم‌افزاری عظیم دارید که تمام محصولات شما در این پایگاه کد در حال اجرا هستند. اگر نیاز به یک تغییر کوچک در یک پایگاه کد خاص داشته باشید، باید تمام محصولات درون آن را آزمایش کنید تا مطمئن شوید هیچ کدام خراب نشده‌اند. فرقی نمی‌کند کجای یکی از پشته‌های شما قرار دارد، شما باید به معنای واقعی کلمه هر محصول اعتباری، هر محصول وام و غیره را آزمایش کنید. این کار زمان و پول می‌برد.»
SaaScada به بانک‌ها رویکردی منحصربه‌فرد و نوآورانه برای آزاد کردن نوآوری ارائه می‌دهد. این شرکت یک سرویس بانکداری متمرکز بومی ـ ابری و مبتنی بر داده فراهم می‌کند که از فناوری‌های مدرن، و نه قدیمی، استفاده کرده و داده‌های بلادرنگ و چابکی واقعی محصول را به بانک‌ها ارائه می‌دهد. بانک‌های ایرانی و فین‌تک‌های ایرانی نیز باید به همین سمت حرکت کنند.
نلسون توضیح می‌دهد: «ما چالش آزمایش و توسعه را با شکستن همه چیز به بلوک‌های جداگانه در پلتفرم خود حل می‌کنیم. سپس به مشتریان اجازه می‌دهیم آن بلوک‌ها را کنار هم قرار دهند تا هر نوع محصولی را راه‌اندازی کنند. برای هر محصول یا ویژگی جدیدی که نیاز به ورود به موتور محصول دارد، ما یک بلوک ایجاد می‌کنیم و به سادگی آن را به پلتفرم اضافه می‌کنیم. این کار دو یا سه روز طول می‌کشد و از زمان و هزینه قابل توجه آزمایش جلوگیری می‌کند.»
از آنجایی که استقرار سیستم‌های بانکداری متمرکز برای فروشندگان قدیمی اغلب به پروژه‌های چندساله تبدیل می‌شود، SaaScada در حال آزمایش روشی است که به مشتریان اجازه می‌دهد خدمات Core Banking را به همان شیوه‌ای که یک شرکت از خدمات AWS یا Azure استفاده می‌کند، خریداری کنند.
نلسون می‌گوید: «این یک راه بسیار کم‌خطرتر و قابل مدیریت‌تر برای انتقال کسب‌وکار شما است. در غیر این صورت، جایگزینی سیستم بانکداری متمرکز شبیه به جراحی قلب باز است در حالی که بیمار در حال راه رفتن است.»
داده و آینده
داده‌های بلادرنگ، که بخش کلیدی از خدمات SaaScada است، همچنین می‌تواند به بانک‌ها کمک کند تا چابک‌تر باشند. نلسون می‌گوید: «برخلاف برخی دیگر، ما چیزهایی مانند تراکنش‌ها را به عنوان داده‌های غیرساختاریافته پردازش و ذخیره می‌کنیم، و با ورود به عصر هوش مصنوعی عامل‌گرا (Agentic AI)، بانکداری عامل‌گرا و یادگیری ماشین، یک ثروت واقعی از دانش در آنجا وجود دارد.»
او اضافه می‌کند: «APIهایی که ما به مشتریان خود ارائه می‌دهیم بر اساس آن داده‌های غیرساختاریافته ساخته شده‌اند، اما ما همچنین می‌توانیم چیزهایی مانند گزارش‌های مدیریتی و نظارتی را بر اساس داده‌ها ایجاد کنیم. این برای بانک‌ها فوق‌العاده قدرتمند است و همچنین یک محرک بزرگ برای نوآوری است. هر کسی که کار هیجان‌انگیز یا جدیدی انجام می‌دهد، همه چیز مبتنی بر داده است.»
نیاز به نوآوری برای بانک‌ها کند نخواهد شد. تحقیق SaaScada نشان می‌دهد که این فشار به دلیل تقاضای مشتریان، تهدیدهای رقابتی از سوی بازیگران جدید، عدم قطعیت اقتصادی و چالش‌های حفظ مشتری، در حال افزایش است.
نلسون می‌گوید: «چند کار وجود دارد که بانک‌ها می‌توانند انجام دهند. از نظر فرهنگی، باید حرکتی به سمت دوری از ساختارهای داخلی سیلویی برای چابک‌تر و نوآورتر شدن صورت گیرد. تشکیل تیم‌های چندوظیفه‌ای به این امر کمک خواهد کرد. بخش فناوری نمی‌تواند یک شبه برطرف شود، اما من همه بانک‌ها و سازمان‌های مالی را تشویق می‌کنم که به دنبال شرکت‌هایی مانند ما باشند که رویکردهای جدیدی ارائه می‌دهند و شروع به ساخت، آزمایش و امتحان کردن کنند. این کار را انجام دهید تا ببینید کسب‌وکار شما واقعاً چقدر می‌تواند چابک باشد.»
